title
stringlengths
4
1.82k
body
stringlengths
8
9.85k
Ni katsi chu tuku lilimakga
lantla chu nakgtlawa nakglakgmaxtuy puxku xpuwama chu ey xpekwamachu, ka ankgolh nik kgtialh nakgtachokgotayay puwan chu nitlan, tanu nakin kgalhiyapitit wanikgolh chu uhkama stin wanchu ay patanulh.
Kanchawa nakgkamataxtukan
kasliya kgpatanuma nakglhakgchanachan ay alh, alh xa, patanulh nitu pataxtuma xa xlhiman tawilacha, kgalhimaka, niti milh akgxni tlakwankgolh tiku xkgalhimakgolh ankgolh xa.
Kinka tachokgotayan wankgolh chu
lantla chuni milh, chu kalipinitit kgawayu, kgawayu chuna litanatit liminika chu xkgawayu, lantla chunipit wanikan chu, kgpataxtulh kit xakstalaniman nikgkgatsi niku ankgolh nalhti xya akxni kpataxtulh matwan chu.
Chu nastalhaya wanikan chu
xkgatsiya tuku na tlawa anta lakga tsiswantawi niku xpatanunit ni pataxtulh, anta lakgatankguwilh ka xpekgwama, manaxa akxni kgotanulh, ay tsiswalhchu.
Tsekg xwi chu kxtapin kiwi ay minkgolh xa mujmu tlama tlama tawilakgochi
tlankgaliya chu xwilakgolh, ay tsukukgolh tasakgoy luj, luj tlawa chu mujmu, tucha wixin lakaskinatit kilakgtampatin pika klipuwawiki amaka ma makuchininan puxku, nikgkatsi kitlantla nakgkimakuchi, tucha wixin lakaskinatit kilakgtampatit, chipi katsiyatit tuku kililimaka xkiwanitit xa kgkatsilh chuna chu kit xakalh wani xkilhwawi chu.
Kga xalan ay tsukukgolh chuwinankgoy wa xama tichi limaka nixkatsi xakum naki matlani tama xa puxku ay na kglinaw xla tama puxku nalh katsi tuna tlawa
chuntiya xa pi ey kgchipanitaw mustsu xa kglimaw kilhwamakgolh chu takgalhinin.
Milh chu xa puxkgu wa tlajana milh
wa chu xakgatlimakgolh minkgolh chu, mujmu, minkgohl mitsi, minkgolh xtilan, pullo, minkgolh chichi, paks minkgolh, paks xkgalhskimakgoka chu tuku taskujut kgalhikgo.
wa chu wankgoy mujmu
waxa tiyma puxku ay kgchipanitaw ay nakglinaw xa.
wa chu mitsi
nachunakit xankgalhi kgkitapilima kxmakgni kxchiki ay kgmakgatlajanitaw xa, kilhwamakgolh chu talakgsiyamakgolh.
wa chu tlajana
tsapu tsapun kachipatit tima puxku, mustsuw kachipatit, ni makgapalay nalipinatit tukun, lukglhakaskima kit ay xmatlanitit tuku taskujut kgkamaxkinitan.
kilhwama chu xpukukan
ay kgmatlaniyaw wa chu pilimaka tiku namaputsanikan, kum nakimatlani nakinka tlajayan, kum ninamatlani na kmatlaniwaw lantla kglakgapastakaw ay kgmakgatlajamaw, nitawa xanakin ka tlajan kum nakatsi tima tichilimaka, pixa puxku ay skgakgkgoy nalh wayan akgxi lu namakgxtakga liwat lantla wayan ay nakgmatlaniyaw xa lantla kgkgalhiyaw taskujut wankgoy chu mujmu.
Pus tsapu kwenta katlawatit mustsuw kachipatit nalipinatitxa
wanikgoka chu.
Wani chu chatum
pus tama xla, lantla kgtlawamaw…kgalhskinkgolh chu xpuxkukan: lantla tlawapatiti?,Xa kgtlawamaw klimakgatlajamaw anta xa kxputama nichi wi yaj la taki key makikan xpalakgata ey li tatlajima ey kgmakgatlajamaw, wa xa kglhimakgatlajamaw wampat tantunu wi kgxchastunin xputama tantuy wi kgxakgpun, chu tantuy wi xkgxtantun xputama, anta xa kgmakgnunitaw.
Wa chu tiyma tichi kama kgum nakgawaxa kxakgpun nataksgkan
kumu nina kawaxa nikati katsika,nika titakgska.
Li chiwinamakgolh chu
li lakaxlamakgolh chu, paks kgaxmatma chu tuku kilhwamaka, kxnima, kxni xa chu tiyma na chan, namaputsanikan tichi amaka maputsanikan, kum skgalala chu xa anta naputsay kgxtantun xputama ey natakgsa, anta kgxchastunin xputama wi antana kawaxkgan putsu anta xla wi, mat wankgo chu.
Paks kwenta tlawanit chu
kamakgatlajatit lantla na makgatlajayatit, xpalakata ay klakaskima xlipititá wanimakgokga chu, kgkalhkgalhi kum na paksa, kglgalhakgalhi lantla nala.
Tama tichi ama kum kuenta natlawa tama xani tawa naputsananikan
tama xlha akxni, anta kgxakgpun nata tlakga kampana nakinkatlajakanan, kgumu anta kgxtantun natatlakga kampana, tama kgimakganakgan na wan.
Kilhwamakgolh chu
ay katsilh chu tichi kaxmatma, ay katsima chu, ay tlan lakgkaxlakgolh ey takuwilh chu, ay ankgolh, ay tasalh pullu, ay ankgolh,ta kgakgilh, tunkuwilh chu, ey lakgmimpalhakaxa, cha liminika kawayu.
Chu nanaw
tlan na anaw wan, pi ay kgkatsi chu tuku nakliskuja ay wanika chu, eya linka chu, chankgolh chu nichi wipuxku.
Chixku tuxta nitamputuna wa klimatasaninaman wa chu pilu snun kgtatla
tuchu kglani kapuwana, ka nalh kgwayan, ka kgskakgma, pinalhla kgtaki, nalh ktaxtu, lu snun kit kwi, nixkgkatsi tuku tajat kgkgali.
Uku naputsananaw
naukxilaw minkilhtamaku, kum kgalhiyaku kilhtamaku tlan nakgmakgtayayan, kumu nalhtu kalhiya kilhtamaku ni katitatlani tuku kilisakgwapat.
Tlan wan puxku
ka matlawinanti makgtum xalankga minchu, xtakgaka lanka chu tlawaka xtulanka ey lakglhukgilhchu, tsukulh talakanu chu, xputsanama chu, ay tatlakgli kampana tsirinkgs makawa kgxakpun puxkgu.
Ay kgatsi chu pinapakgsa
ama xa nitulani, kakawaxtit kxtatun xputama, uku namakgxtuyaw tuku sakgalhima, wanchu, wilakgolh chu xkgalhchokgnanin tama puxku pi mapakgsina, ay tsukuka kawaxkan ay mulokglh mincha tantum lankga wampan ay makgxtuka, ay makgnika, anu chu ka kawaxpalatit, tsukupalaka kawaxkan ay takspalaka ay tantuy chu makgxtuka, chu anu chu ka kawaxpalatit anta chu kgxchastun xkgputama kgxapkgpún kgxchastun ay takgsplaka, ay lakgatati chu ka waxka lakatati makgxtuka wampat, chu ay tlan wa ama kgsakgalhiman, wa ayma kgsakgaliman nitu kgatilani, natamakgtayaya, ay kgalhaskininalh ay ki wanikga napakgsaxa, mat wan chu.
Anta chu tawilacha
anta chu lakgtakuwilh, uku xana tsinkgsa, uku nawayana, mat wan chu, xlikanaxa, akxni tiyma makgxtukga wampat, ka tlankaliya chu, ay tsinkgsli xapuxku, ay wayalh, ay kanalalh tlawaka chu, xlikana lantla wan, ka ukxilhti chu, pika kglhiwaniyan pina tsinkgsaxa, pi wayma kgsakgaliman, wa ayma xtaratlawaman, tama wilhakgolh kgmin putama, wan chu.
Tlan xlikana lantla wana
lu kglipaxtikgatsini pi ay ki makgtayapat, wan chu puxkgu: ni chuntla kili makuchi? Wanikan chu, nitu kgmatajiman kit, nikunla kmatajiyan kit, ka wix katsiya lantla nakilakgalhamana, ay kgtlawanin min taskujut tuku xkilisakgwa, nitu kglikgalhkgamanaman pi xlikgana, na pakgsa xa nitu laninita mat wani chu.
Tlan
kgoxta karstianu kamaskgawitit katalipitit xtatlaja, itatna kuxtalh mujunika tumin xla lakgoy, itatna kguxtalh kimujukga, kgxtapatu kgawayu mawakaka, tantam kgawayu taliminika xtatlaja, lipekgwa lipaxkgikga lantla kgi skujnanilh puxkgu chu kani xaskgalala, skgalala tlawaka chu, anta niku xwi tatatla xan kgalhmakgtayanan, watiyu xlilama.Xa pilhi chixkgu xla ninin.
Wa uku chama santujni lipekgwa tamawakan tuku nalikaxtlawanankan
tamawaya min pin, xla mole, tamawaya katuwa, milikaxtlawan, kaxlanchu, mi liway, lhuwa tuku natamawaya, nalikaxtlawanana, mi sekgna, mi laxux, xa tuku anan wakan, paks likaxtlawanankan.
Pi Xwi chachatum chixku nixkanalani
lantla kaxtlawanankan:
Wani chu
tuxpalakata natlawayatit excha kaxtlawananatit, ¿tuxpalakata natlawayatit?
Wa nana kglitlawayaw xpalakata ninit kin tlat
ninit kin tsi, ninit kin tala, ninit kin kuku, ninit ki napa, ki nana, kin tata, lhuwa tiku nikgonit wa khlikaxtlawananaw, wa chu pina minkgoy wayankgoy likaxtlawan.
Chuna kin tlawakan kin chik wan chu xpuskgat
chuna tlawakgan kin chik, wa kin aku wi kintlat, kin tsi, kaxtlawanankgoy santujnu, kgatunu kata, kgatunu kgata, titaxtutila kgaxtlawanankgan.
Pini lakapastaka wix nanakaxtlawanana
na ninit min tlant, min tsi, min tata, mi nana, min kuku , mi napa, xa tiku ninit, wi tiki mili lakapasni nikgonit.Pi wa chuna lakgminkgoy, pikukxilhma chu.
Wix katsiya ka nana kit tlawakgan kinchik
wan chu xpuskat.
Nixlikana
nitu kgtlawama kit, nitu kgtamawama kit tuku nakg klikaxtlawananan, piwa chuna kuxilha namin way, pika, kita chu nakgwapalha, ka xatuku nakgway, ka xatuku kgliwama, ka chuntiya xa pikin akgstu kgwama, akgxni xaniku liwaya kglakgati nakg tamaway ki liwa, kin kaxlanchu xa tuku akxni nakway, wachu ka xa gata, xa kata nana tlawayatit ni xlikana.
Ey kama skuja katlawa kinchu
nakwayan kit kama skuja.
Tlan
wan chu spuskat. Alh kakiwin, kamana xa taxtukgolh kachikin, kgputrero chu nanama tlawama, ama cha chu kputrero, amputun chu kgalhpajan makgatsi, amputun chu stin; akgxni chu lanka paskua santujni, nakan stin puwan chu, nakan stin ey patanulh chu, nalh makgla chu ey stiputuxni chu makgkatsi ka tsinu chu patanulh ey tsinu chu patanulh tawi, tsukgulh stin.
Ey chuwinantilakgokan
chuwinantilakgokan, kgaxmata chu pi lakatsu mimakgolh, lhuwa chuwintilakgokan, kgalhlakgapasa chu stsi, xtlat chu uyma kin kgawasakan ni lakapastaka xa nakaxtlawanan, ni kinkalakgapastakan xa, pikay xankgalhi makgatsankgamau chu, pixankgalhi lakgmimauchu, kaxmana uku kinkamaxkikanan kin talakaskin naminau paxyalhnanau wa katsi kum nikgwenta natlawa, kilhwamakgolhchu.
Kaxmatlhi chupi wa stsi chu xtlat
chuwinantilakgoy; ay lakapala chu tayalh pataxtulh nitimima, nitimima xanchu, manwa chu pi nana kgaxmatlhi, kilhwantilakgoy chu, nalhtu taspitma chu kgchiki, tunchu nakgtlawa chu nitukgkgalhi tumin, puwan chu, nitu kgkgalhi tumin, na nakan matlawinan kiwati.
Xa lakapala
ukxilha chu yakgolh paxnikaka kputrero, ay tsukulh kinchu paxnikaka, kilh chu paxnikaka kgatum kuxtalh chu kilh, lhuwa; ay mimpa chu katlankaliya xkganit, ay mimpa chu kxchiki.
Wani chu xpuskat
Xlikana kgkgaxmattayalh pilamakgolh kin tlat, kin tsi, ay kilhwantilakgoy pinitu kgkaxtlawanama kit, kilhwamakgolh chuna katlawa xa wati paxnikaka, ay kgikitiyalh katlawa, katlawaw uku, kalakgxlhitwi, matwani chu xpuskat.
Ey tsukukgolh lakgxlhitkgoy chu
lakapala chuma mamakgchaninalh, ey tlawaka chu xawati, tlan chu likaxtlawanalh, kakgotanun wilika chu, ay tlan, chu ay tlan, ay kgkaxtlawanalh watiya chu maxlakaskimakgolh wampala chu ay tlan.
Lakgatankuwpa
chu ay ampa kakiwin, kamana taxtukgolh ka chikin, ay kilhwantilaparakgoy xa tlatna, luni tlan kin kgawasakan xapilhi, xapilhi, paxnikaka chu likaxtlawanalh, paxnikaka chu lima tlawinalh xwati, pinila chu xtmawalh xliway, xliwa chu xmamakgchaninalh, xmatlawinalh chu xwati, niluwa lakaskinau, kalata, xlikinkakgalhin chu ktsu, pipakgs nawayau chu staskujut pina tamakgxtakgpalaxa, kum xkinkalikgalhin, nitna xapuwan, wakatsi kum nikwenta tlawa.
Kilhwamakgolh chu
ay tilakatsalakgolh, ay pataxtulh niti tlawan, pataxtupa kgtiji niti tlawan, mana chu pi nana kilhwamaka kgaxmatlhi, ey taspitpa, ni kama kakiwin nanakilhwamakgolh kin tlat, kin tsi, pi ay ki kgkgaxmatpa chuna kilhwantilakgoy, nitlan.
Namaxtlan chu wata natamawayau liway
wata naliwa chu nawiliya, matwan chu, makininalh chu liway, matlawinalh chu xamole.
Kaxmana xa kgotanulh ay nilh
akgnitamalh, wa chu sikulanatlawalh xliakgtutu pascua akgxni nilh tama chixku.
Kani xtlawaputun xa
nixkanalaniy, kani xtlawaputun, ka cuerza tlawalh kum makgaxmataka.Xmakgskgalana ninín chixku
Chu xla xwi chatum chixku kaxakgstu xwi
ka xtamaway xchu kaxmatlawinan, ni xkgalhi puskat. Kgalhaskininalh chu:
Tuchu nanama excha kaxtlawanantit
pixlakgaskinkachu, lipekgwa kaxtlawananatit, pika lipekwa lakgatiyatit lantla tlawayatit.
Matwan chu akxni milh tichi xtlawani xchu
Chu xpuway.
Wan chu xmakgtayana
Wa xa chuna kgli tlawayau luka xkilhtamaku ninín, xpaskuakan ninín, uku lu nana, tlawakan, xa kata, xa kata.
Nililakgaputsaya wix tuku natlawaya
nitu kglilakgaputsama kit, pikukgxilhma chuna min, tama nixlikana, naná chu wan, naná chu wani xmakgtayana:
Wan chu chixku
Wa chu kumu lu xakukgxilhli chu xakgkanalalh chupi minkgoy, nixlikana
Wan chu xmakgtayana
¡Xlikana! chuna xala makgasa chuna wi takatsin, chuna wankgoy tiku xalakgkgolun, lata makgasa kin tatajnakan, ki nanajnakan xatiku minkgonit, nikgonit.
Chuna chu wanikan
Wan chu xmakgtayana: kum lukatsiputuna chu ukgxilhputuna, wa xlakgpilhtitit chichi kali lakpitlawaka, waka lilakgpitlawaka, chuna kgalhkgalhiya chu akxni namimkgoy.
Wan chu chixku
Chupi kgwa xlikana chu, kgukgxilhputun kit, kum xlikana pitlan nanákgmatlawinan kiwati, nakgukgxilha chu kum nawakgoy, pus tlan naukgxilha akxni naminkgoy tlan, wani chu xtewa, katlawa ki wati, lhan lha wana.
Tlan wix chu xa katsiya
ma lawinalh chu xwati, ay likaxtlawanalh chu, wilih chu kgxpusantu, tamawalh xkuchu, xa sakgsi chuchut, wililh tuku likaxtlawanakan laxux, cuyem, sekgna, nipxi, kgotchkgawe, manta, makglhtukun, paks tuku wakgan.
Tsekg tawakalh chu kapajan kgxakgapixni xchiki
antiya chu kgxpusantu chu lakanit, xlikana xa ay minkgolh, akxni tsukuka tlakgkan kampana, akxni lanka paskua, ay matmin chu xapuxku lamah cura lhakgananit kgsotana chu lhakgananit.
Kilhwantilha chu
kuenta natlawayatit, kuenta natlawayatit, nitu akglakwa natlawayatit, mana xanichi kichamaw, mana xana kichanaw mat wanimakgoka chu.
Xlikgana ey minkgolh xa ay taykgochi
pultila xa xtlat chu xtsi.
Wan chu xtlhat
unu kgkinchikkan, unu kin xakwilaw kilhwamakgolh chu, katanutit, katanutit matwan chu.
Wa chu tichi lachu kumu kura kglhakgananit
ay tanuchi chu makgtakgalhmakgoka chu, nitu natlawayatit tanu, mat wanimakgoka chu, mana xa tuku kinkalikgalhkgalhimakan xa, man wa natiyayatit, kuenta natlawayatit, kuenta natlawayatit pi awi tichi kinkakgalhkgalhiman.
Wi tichi kinkakgalhkgalhiman nitu chiwinama chuxa
tsekgwi, paks ukxilhma chu, xa.
Wan chu xa puxku
Tlan wa ama tichi kinkamakgskgalaman kajwa xa katsi, tlan kinkastalaniyachan xa atlankaliya tichi kinkamakgskgalaman akxni ankgolh.
Ay ankgolh chu lakatanu pi kilhxtum amakgolh chu
tiku kgchiki chatam, chatam, tamakgoga, mana chu kgxni kgalhtspulhi, paskua, akxni chu sikulanatlawanalh, na akxni nilh, kgxnitiya linkga akgxni ki tiyakanchi xwati, lu ukxilhkgolh chu, lu kanalalh chu, wa chu lichuwinalh xtewa.Xkilhtsukut xa kgosni putlaw
Milh kilhtamaku mapakgsina ni tlan xwili limapakgsin
machipinalh kgotni mapakgsina, chipaka chatum kgotni khtiji chu tamakgnuka kgpulachin, xpalakgata xwama xkuchu.
Tuchu kintalakgalhin puwanchu
anta kgxpulakgni pulachin, lipuwan chunitu xtalakgalhin, kaxalan milh chatum kgtsu kgawasa, chu tsukulh xakgatli:
Lulipuwampat tamakgnuka kgpulachin
Aja kglipuwama xpalakata nitu kintalakgalhin, nití kgtalatlawama, nitu kgkilhwama, nitu kgakgslokgonama, ka xakgotma tama ki machipinalh mapakgsina, kin tamakgnuka chu kpulachin, nitú kin talakgalhin.
Nitlan wanchu kgtsu kgawasa
kamalhakgsiya anta pakgxtu, anta kgxmutsni, anta kgxtamputsni, kamalakgsiya kum nitu mintalakgalhin.
Wan chu kgotni
Lantla chu nakan malakgsiyu pinila kan, nikgkatsi lantla nakan malakgsiya, xpalakata makgat.
Wan chu kgtsukawasa
Nikalipuwanti wan kintlatkan pina nakgmakgtayayan, na ukxilhaw lantla nataxtuya unu, maski ay namaxtuputunkana niti tamastaya namaxtukana, napina malakgsiyaya mapaksina, tuxta naná tlawaman, nitu mintalakgalhin, nimilipatit wix, wanikan chu.
Tlan uku nakgmin wanchu ktsukgawasa
ay mimpa, kaxmana xakitakaxlhi ay liminika xa xliskujni, tsukuka tatlawakan xpukgosni xputlaw, liminika lichukun, liminika lakgtsu pakglhat, tsukulh taxtokgolakgnu, tsukulh tatlaway, tatlawalh, xakaja, nixkatsi chu latla tatlawalh tatlawalh xa xlitliwakga xpalakata naskuja xakgstu, putsakgolh chu gas, chu tamakgnunikgolh, akgtum tunelh tamakgnunika, paks tatlawaka chu, xpakganin lakum tantum tsikgtsi, paks xla kiwi, antiya xa kgpulachin tsukulh makawantanuy tama chixku, tatlawama chu tichi malakgachakancha xmakgtayana, tatlawalh chu walilh, tatanulh chu kgosli kgxputlaw, kgpulachin taxtulh kgosli, chankgolh chu kxtamputsni.
Kitalakgsiyalh chu pichuna tlawalh mapakgsina
nitu xtalakgalhin, kamanwa xkilhwama pinitlan, xli chuwinama pinitlan wimapakgsina, nitlan tlawa limapakgsin, o nitu liskujma, nitu xtlawama, kamanwa pixwi.
Kaxmana
xli chuwinama tama chixku, wachu lichipaka chunachu kiwa kitalakgsiyalh; xla tiyma tama mapakgsina kimalakgsiyalh, xla anta natiyakancha xa nakgpulachin wilika, xpalakgata nixlitlawat chuna, mapatinima kakgotni, kaxa talulokgtat xa tuku xlichuwinama, chu kaxkgachi, ni xlitlawat chuna, lipekgwa limakgasitsilh tamakgnulh kgpulachin, ni xlitamakgnut kgpulachin, nitú xtalakgalhin, wata limapatinilh.
Xla chu ama tichi alh
nalh malakgachakancha, wata wa chu xa makgalhtawakgena taxtucha, xa litlawat xa kgosni putlaw; watama lantla lita minkgosni putlaw, katsini lantla malakgnukan, kaxtlawakan, unu namasiyaya tama mintalakapastakgni, wanikan, machokgokancha, lama chu ukgu luwalh xa kgosni putlaw, lakglankga, lakgtsuw, alistalh tipalhuwa taxtukgolh.Xkilhtsukut tsikgtsi xlha kgatsisneMakgasa kilhtamaku wi lakatsu kinka chikinkan chatum tsumat tiku xtawilakgolh xtata chu xnana, wa uma tsumat lustlan xwanit chu lu skgataku xwanit xwanikan Tunkuwini, wa uma tsamat chapaxawana xwi kgxpaxtunin xtatajnanin.
Wa kilhtamku titaxtulh wa uma tsumat xpaxkikgoy takgalhinin
xlakgati kwenta xtlawakgo, xankgalh wa xtalamakgolh niku xwi wakax xa xlatamakgoy kgxpaxtun tiji.
Chuna xan kilhtamaku nituku sasti xlay
xla uma tsumat stakglhi chu lipekgwa xli stlan xwanit.
Milh kilhtamaku akgxni xpuxma xanath kgxpaxtun niku xwamakgolh sakgat wakax
titaxtulh chatum kgawasa xa tliwekge chu kgtilakatsalhayanwanilh, chu tsumat nakgalhtilh wanilh tlan, tama kgawasa kgaxmatlhi chu lakgalh kxchekgan, ukxilhili piwa uma tsumat lustlan, nitiku xaukgxilha xtachuna taspitama uma kgawasa chu tankgs ki ukgxilhi tama tsumat; tsumat luslakgatilh tama kgawasa, ampa kgawasa chu, kakgotanun taspitpa chu antiya xa xlama tsumat kgxpaxtun xtakgalhinin.
Wa uma kgawasa makatsinina xwanith xla puxku mapakgsina chu xankgalh anta xtitaxtu niku xwi tsuamat
Chilh kilhtamkgu akgxni kgawasa wanilh tsamat kintapi kgxtum kaw tawilayau alakatanu kinchatuykan: wa tsamat nikgalhtinalh chu kgawasa ampa.
Wa uma kgawasa xankgalh xtitaxtu niku xwi tama xastlan tsumat
xli makgas lakgkaxlakgolh pi akgxtum xamakgolh tawilakgoy, wilikgolh kilhtamaku, akgxni tama kgawasa natitíy; akgxni chalh kiltamaku wa kgawasa tikilhanilh tsumat ukgwi, ni kgalhakgaxmatlhi chu lakatsuku xmakgima kglhakgat.
Wa tama kgawasa xlakapalama xpalakata xlipan
xama chu lilakapalat xwanit nilatlakg kgalhih, xastlan, luxastlan tsumat, xakgstu alh; akgxni talakaxtulh xastlan tsumat ukgxilhlhi lantla xkgosnantila kgawasa alh niku taki chichini, wa uma xastlan tsumat, xtalhanilh kgawasa, kgosnalh, kgosnalh, kgosnalh tantaskgakga, tanktagu, ni akgxniku lakgchalh, sputlhi xli tliwakga xastlan tsumat jikgswatayalh kgxlakgkitat kakgiwin, akgxni, xamani, wa puchina xlatakgalhinin, lakgalhamalh chu mastakgnipa chuxa tlan chu Lanka tsikgtsi maxtulh, mapatsankganilh nitlan tapaxkit, tapaxawan latamalh kgxlakgni kakiwin, chu kgxpaxtunin takgalhinin.
Xalilakap'ulan
Talakapastaknit likgalhtawakga xatuntunaku xla' xlikilhmaktum chu xlikilhmakti k'ata, xlakata' chuna' natamatl'iwakglha' takgalhtawakga chu tats'okgni' nak ixtachiwink'an. Tamasin nema tsuku nak ixtachiwin limakgalhtawakg'et makgantaxti tu lik'ats'init, chuna' kitaxtu xlakata' wakg tlan lat'achiwinankan chu t'anks makgachakgxikan lat'a tu masikan nak pukgalhtawakg'a. Je'e likgalhtawakg'a talakkaxtlawanit makgalhtawakg'enanin tiku chiwinankgo tutunaku nema tat'askujnit laktsukaman chu tl' akg talakgapasa' ixtachiwink'an chu ixkilhtsukutk'an. Xatalilakkaxtlawan litsukulh talakpuwan ixtalikgalhtawakg'a nema lipula Programa Nacional xa Educación Primaria 1993, wa ixpalakata' wi maklakask'init xalaksast'i nema namakuan tu ixlik'atsinitik'an limakgalhtawakg'et nema kilhxtum ta'ama xalakap'ulh likgalhtawakg'an, wa lipuwanit Makxtum Litalakkaxlan xlakata Nasastin takgalhtawakga. Je'e likgalhtawakga aku ixkilhtsukut, task'ini pajtsu lilakkaxtlawat; lata' je'e maklakask'inkan xakilhmaktum, ana' natasi nema lilakkaxtlawat nawan nema takgokg'ema tu lik'atsinit chu la litl'awama ixtachiwink'an chu ixkilhtsukutk'an laktsukaman. Ixtachiwink'an makgalhtawakg'enanin, xanatikun laktsukaman, wakg pulataman, litamakxtumit tach'ixkuwit xala' nak k'atukuxtu namakuan snun chu natamaklakask'ini akxni' nalakkaxtlawak' an je'e likgalhtawakg' a. Kkapaxkatk'atsiniya Makgalhtawakg'enanin Xatipatuy Tachiwin chu Xanapuxkun, nachana' xanatikun laktsukaman xlakata' lipaxaw tamakgkaxtlawalh je'e likgalhtawakg'a xakilhmaktum chu xakilhmakti chuna' liwaj tlan kaxlalh lat'a tu limin je'e likgalhta wakga.
Ixch'ichini' Lik'aknitlhakg'at
24 xli'akgtuy papa' Lik'aknitlhakg'at lakgmaxtu kinpulatamank'an: tach'ixkuwit, t'iyat, kgalhtuchokgo xawa yakat, wa xlakata' liwana, wa ama ixmasuy Mexico Ixlikgalhp'uxumat' at'i xli'akgtuy papa' limexicano tlawaniya ixch'ichini' xawa akgtum tapaxawan ama kilik'aknitlhakg'atk'an.
Akin klakgatiya k'ana nak
pukgalhtawakga, ana' kinkamasinikanan tipalhuwa tapuwan. 13 Kalikg'alhchiwinanti nikula tipalit xatats'okgni. pukgalhtawakga' wi, chu katl'awa
Kinpukgalhtawakga'
Lan tasi kinpukgalhtawakga'. Ana' k'an k'atsini laktlan talakapastakni nema nakimakuani nak kilatamat. Kinpukgalhtawakga' la kinchik klik'atsi, wa snun klilakg'alhaman, wa chi klimakgt'akg'alha xlakata Ian nat'asi. Nak kinpukgalhtawakga' Ihuwa laktsukaman tatanpitanunit ana' tak'atsininit nikula ts'okgnankan chu kgalhtawakg'akán. Kamakgtakg'alhwi kinpukgalhtawakg'akan xlakata lat'aya napuskgalalana'. Kats'okgti tipatum tapuwan tu tl'awaya nak minpukgalhtawakga' chu kawalini ixtukuwini' mintats'okgni'.
Chi manimaka kinpukgalhtawakga'.
Kgotan manika kinpukgalhtawakga'. Ch'ali namanikan kinpukgalhtawakga'. Chi ch'amaka kuxi. Kgotan ch'anka kuxi. Ch'ali nach'ankan kuxi. Laktsukaman katatlawapa tunu talakapastakni' niku natalhka xakilhtamaku.
T'at'imulu chu pat'okgt'okg
Milh akgtum kilhtamaku tatamakgst'okglhi tipakgatsi spitu xlakata laksakka neje Ian tli. Akxni' liwakg ixtatlitilhamana tunu tunu spitu iyu chalh t'at'imulu, aks kakgaxmatli la ixtatlimana. Lakpuwa t'at'imulu akit nak'ama kmakgtli, chut'a ixwa kilhtamaku pala xaktlajalh. Ama t'at'imulu ni liwa lan ixwanit ixlhakgat wa chi makgsakualh ixtalhakg'an pat'okgt'okg. Akxni' Ihakg'anankg'olh ama t'at'imulu tsukulh tli, ni pala ixmaitatlhi xamakgapitsi spitu yaj talakask'ilh kamasputulh, xlakata lixkajnit ixtakgaxmata ixtatlin. Lata' maxanalh t'at'imulu tsalataxtulh chu Ihakg'alilh ixtalhakg'an pat'okgt'okg. Akxni' pat'okgt'okg tlilh ixlhakg'anit lakgwan Ihakgat. Lata' tlilh pat'okgt'okg paks talakgatikgolh. Lata' talamana spitu awata' wa' tlakg Ian tli. Pat'okgt'okg laksakka xlakata natlikutu ch'ichini. Wa' chi akxni' ama takuta ch'ichini', takgaxmata tlimaja pat'okgt'okg. Ktsukg'awasa kakalakgats'okgyawalh pat'okgt'okg.
T'alaxkga, Papantla Veracruz,
xlikgalhkaw xliakgkitsis papa', kata 1994. Kimakgastaknanin. Plata' je'e minitancha kilhtamaku snun kkalakapastaknitan, wa' chi ama kkalits'okgniman. Akit tlan klama ni laklanit, wixin max natlan lap'anantit. Kakawanitit kinat'akaman xlakata snun kkalakapastaka chi nila kkalakg'anachan. Katlawatit lanka litlan, kakawanitit kintatitu xawa kintsiyuna katatamakgt'akg'alhi xlakata nila natala. Akxni' nakgalhsputa kintakgalhtawakga' nakkalakgchanachan. Minkg'awasakan Manuel Xochihua.
Nilitayat tachiwin
Wix ni waya matsajtsa. Wix nila waya matsajtsa. Wix nikxni waya matsajtsa. ¿Wix st'anita' p'akglhcha? To, akit ni kst'anit p'akglhcha. ¿Xniku lipinita p'akglhcha nak litamaw? Nikxni klinit p'akglhcha ¿Wix tlan ch'ana pakglhcha? Akit nila kch'an, ¿Xla lilh ixtiwat? Xla ni lilh ixtiwat ¿Xniku lin ixtiwat mintiku? Kintiku nikxni lin ixtiwat. ¿Wanchi ni lin ixtiwat mintiku? Xla nila k'uka' ixtiwat
Likilhchan
Ni skgoyokan, ni mapasikan, chu tantaku maxkgakgenan. ¿Tuku ama? Tuka tuka litsuku, ay lisputa. ¿Tuku ama? Kakaputsapala tunu nema likilhchankan
Makgakgalhtina
ts'iyan ts'iya n ktsuts'iya akxilhnit tantum matsaya, ama wani xlakata k'atsiya la tajukan nak patsaya. Katl'awapala tunu la nema likgalhtawakga.
Kawalini ixtukuwini je'e tats'okgni'.
Kinpukgalhtawakga' xa'aktsukswat, akxni' Ihkaknan skg'awit taya, ni tamakglhk'atsi snun Ihkakna'. Limapachawakg'okanit matl'uk, ana' putum kkg'alhtawakg'aya. Akxni' putum kankg'oya kgalhtawakg'aya chuta' lipaxaw tatuta nak pukgalhtawakga', wi tiku ts'okgnana', nawi tiku kgalhtawakg'aya', akxni' chi kjaxa putum kkgamanana'. Xalasmalankg'an xakstu tamakgxtakga, nalakgaputsa kinpukgalhtawakgakan niti laktsukaman.
T'ajin, Papantla.,
xlikgalhp'uxam xlawan papa', kata 1994. Kgolo Juan Atzin. Katl'awa lanka litlan, kakilalakgmiw t'uxama xalakatsisa xlikgalhp'uxamat'uy xlawan papa' tlawama piwa k'ata' nak pukgalhtawakga "Lanka st'aku", xlakata nakawaniya' laktlan tapuwan kint'akgalhtawakg'ananin. Limakgalhtawakg'et. Luis Gaona.
Xak'amama xawa
xajik'uati' ts'iya Ixtawilana tant'uy laktsu tsiya, tantum xajik'uati' xatantum xak'amama. Xak'amama tsiya ixlikgalhkgamanan ixt'akam xlakata snun ixjik'uan. Akxni' ixts'iswan xlakgati ixmakg'akglha ixt'akam, ixwani iyu min lanka mistun, xajik'uati' ts'iya ixtatlana lata' ixjik'uan, ixt'atsekga nak ixtampin chiwix. Xak'amama ts'iya ni ixjik'uan, ixwan akit ni kimakgakglha, nama kgolo mistun snun Ihkgampala nila ts'alanan. Xak'amama ts'iya ix'an latapuli makgat ixk'alakg'an ixtats'iya. Xajik'uati' ts'iya nini ix'an latapuli, xla wata' nak lakatsu ixchik ixlatawila. Milh kilhtamaku xak'amama ts'iya alh latapuli makgat, ana' t'atanokglhi kgolo mistun... Wix kawanti tuku p'uwana lakg'olh. ¿Ch'apaka xak'amama ts'iya? ¿Ts'alalh? ¿Talamakgtsuwilh xlakata yaj natalanika?.
Kawalini ixtukuwini, nachuna
katakgasti tachiwin nema ni k'atsiya chu kaputsa neje ixtatalakgastokgni Akxni' k'alh nak k'atukuxtu, nak tijya kkakxilhi tipakgatsi kuxtan, nachuna akgt'uy matsak ana' ixtapaju laktsu spitu. Akit xaklin kintanats nema kpulilh kgelhuwa akaxka. Akxni' ktsinkslhi kwalh kiskawawa nema kimalinilh kintse xlakata ni nakkilhtsinksa.
Ka'akxilhti nikula talakgpali akxni'
ts'okgkan tipatum tapuwan. Nak kinpulataman ch'ankan kuxi. Ch'ankan kuxi nak kinpulataman. Kinatikun ta'an tast'anan nak k'achik'in. Nak k'achik'in ta'an tast'anan kinatikun. Ta'an tast'anan kinatikun nak k'achik'in. Ts'itsekge minchichi' mat'asinan k'ats'isni'. Mat'asinan k'ats'isni' ts'itsekge minchichi'. K'ats'isni' mat'asinan ts'itsekge minchichi'. Ch'ali k'ama nak k'atukuxtu'. Nak k'atukuxtu' k'ama ch'ali. K'ama nak k'atukuxtu' ch'ali.
Kawalini ixtukuwini je'e tats'okgni'.
Kgotan xalasmalankg'an ixtalakapastakmana kintatitu xawa kintlat xlakata' achu lan tipat'ast'alh chijit nema timaskakakg'olh tach'anan, max kgalhi akgkitsis k'ata lata' chu tilalh. Nachuna' talakapastaklhi xlakata makgasa pajtsu xla tatsinksit. Wan kintatitu xlakata' xla makglhk'atsinit tipalhuwa tatsinksit. Akxni' ktsujku ixwanit makgas tayalh ch'ichini', nitu' lalh tach'anan, skaknankgolh, awat'a ixtankgoyot sekgna, xawa xapisis ixwamaka. Chu astan litum akgxtuluun linkgolh tach'anan, nitu anampa liwat chu makgas tapatipa tatsinksit. Pajtsu xlak taknantama, ti xtach'an kuxi' nak ixkilhtun puxkga chu kgalhtuchokgo xkalinikgok'an. Lata kkgaxmatlhi lilakgaputsa akxni' la tatsinksit
T'ajin.
Lata' makgan litutunaku talakgach'ixkuwi t'ajin xlakata namin sen chu nalay kiliwatkan. Tawan lakgkgolon akxni' ni ixmin sen, ix'ankan lakgach'ixkuwinankan nak ixchik t'ajin, xlakata nasenan. Mat ixtakgaxmatiyacha la ixjiliyacha nak xpulakni' xchik, chu nipala ixlimakgas iyu xmin t'ajsen. Chi yaj ankan lakgach'ixkuwinankan nak ixchik t'ajin, awata' witi ta'akgmunuwali ixxwat'ikan, ixxintilhkan xlakata namin sen. Chu akxni' litawak'apala lata' min sen, map'ikan Ihk'aka' pakgan ni laktaxtuyachi xlakata yaj namin, chu ni nalakgalhi tach'anan, na'anan kiliwatkan.
Skgalala skaw
Talat'atanokglhi skaw xawa sipijchichi' nak ixtujun sipi, tsukulh takgalhchiwinan. Wa sipijchichi:- Wankan mat wix snun akgskgalala, akit ni pala tsina kkanajla. Kgalhtinalh skauj:- Wix k'atsiya pala ni k'anajlaya. Lakpuwa sipijchichi:- Chi tuku k'ama litlaja, iyu lakapastakIhi, chi k'ama kgalask'ini pala k'atsi tachiwin nema yaj liwaj maklakask'inkan, chu xamakgapitsi kitsistank'anin yaj talakapastaka. Kgolo sipijchichi' maxtulh ixtalakgats'okgni' nema ixkamatse'kgnit, iyu kgalask'inika skaw, ¿Wix k'atsiya liwaj ixtukuwinikan je'e talakgatsokgni? Skaw tsukulh st'uj st'uj kawan: axit, lapanit sokgemisin, tsinat, puxtokgo, t'apuxnimit, kgalhkgala, xkgapat, kutun. Ktsukga'wasa katiyalh tukuwini' nema wa skaw chu kawalilh niku lakgchan tats'okgni'.
Tsatsa ka tawilakan
Tsatsaka Tlan tsatsaka tawilakan nak akgxtakga, nachuna akxni' ankan nak pukgalhtawakga. Tlan paxkan, tlan akxk'itkan, chu stalankga Ihakgat walikan xlakata ni nach'apanan t'atat chuna wakg tlan nalata'makan.
Ninin
Kinatikun tapaxawa xlakata chamaja ninin. Xlak'an tawan xlakata ta'amana t'amin ixtalakgapasnikan, wa chi amaka litlawakan wati, sakgsiwat, tamaktin, kaxtilanchu, nachunalitum makchakan nipxi', mantaj, chusekgna.